Prof. Dr. Semra Çalangu
Grip (influenza) güz sonu ve kış aylarında sıklığı artan bir virüs hastalığıdır. Grip virüsü tüm yıl boyunca insandan insana bulaşarak varlığını sürdürdüğü halde, kış aylarında hastalık yapma sıklığı artar. Bu nedenle hastalığa mevsimsel grip adı da verilir. Grip virüsünün A,B ve C olmak üzere üç tipi vardır. A virüsü, içerdiği hemaglutinin (H) ve nöramidinaz (N) proteinlerine göre alt tiplere ayrılır: H1N1, H3N2, H5N1 gibi. Bu alt tiplerden bazıları sadece kuşlarda, bazıları sadece domuzlarda veya diğer memelilerde hastalık yaparken bazıları insanda, kış aylarında sıklığı artan mevsimsel grip hastalığına yol açar. Ancak, A virüsünün her yıl grip etkeni olan alt tipinde yaklaşık 10 yılda bir antijen değişikliği (kayma veya sapma) olur. Bu küçük bir değişiklik, yani sadece antijen kayması şeklinde ise o yıl grip vakalarının sayısı artar ama bu artış salgın düzeyinde değildir, üstelik o yılın grip aşısı ile büyük ölçüde önlenebilir. Ama A virüsündeki antijen değişikliği sapma şeklinde ise, yani daha önceki yılın antijenlerinden farklı ise, toplumda bu yeni antijene karşı bağışık olan bireylerin sayısı çok azdır. Bu nedenle salgın (epidemi) ortaya çıkar. Bu salgın tüm ülkelere, kıtalara yayılan bir pandemi halini alabilir. Bu yeni A virüsü ile oluşan hastalığa da pandemik grip denir. B virüsü pandemiye yol açmaz. C virüsü ise genellikle belirtisiz veya çok hafif seyirli grip hastalığına sebep olur.
Grip belirtileri nelerdir?
· Birden yükselen ve 39-40 dereceye varan ateş
· Kuru öksürük
· Yaygın kas ve eklem ağrıları, baş ağrısı, bel ağrısı
· Boğaz ağrısı, burun akıntısı
· Bazen bulantı, kusma ve ishal.
Grip nasıl tedavi edilir?
Tedavinin en önemli basamağı 3-7 gün süreli yatak istirahatidir. Hasta okuluna veya işine gitmemeli, planladığı etkinlikleri birkaç gün ertelemelidir. Parasetamol gibi ateş düşürücü- ağrı kesici ilaçlar, öksürük şurupları, burun damlaları, boğaz pastilleri hastayı rahatlatmak açısından yararlı olur. Su, meyve suyu, çay, ıhlamur, çorba vb. şeklinde bol sıvı almak, hafif gıdalarla beslenmek yeterlidir. Hergün sıcak-ılık duş almakta sakınca yoktur.
Oseltamivir (Tamiflu) ve zanamivir (Relenza) doğrudan doğruya grip virüsüne etkili antiviral ilaçlardır. Grip belirtilerinin ortaya çıkışından sonra erkenden, ilk 48 saat içinde antiviral ilaçla tedaviye başlanması hem iyileşme süresini kısaltır, hem de risk taşıyan hastalarda ölüm oranını azaltır. Bu ilaçlar reçetesiz kullanılmamalıdır. Risk grubunda olmayan kişilerde grip ateş düşürücü-ağrı kesici ilaçlarla kolayca tedavi edilebildiği ve oseltamivire dirençli grip virüslerinin sayısı arttığı için antiviral tedavi genellikle önerilmez.
Grip öldürücü bir hastalık mıdır?
Sağlıklı erişkinlerde grip yüzünden ölüm oranı çok düşüktür (yüzbin vakada 1-2). Ama genel olarak tüm dünyada her yıl yaklaşık 3-5 milyon kişi gribe yakalanmakta, 250 000-500 000 kişi grip nedeniyle ölmektedir. Ölenlerin çoğu, altta yatan ve vücut direncini kıran başka bir hastalığı olan bireylerdir. Bu nedenle, grip yüzünden ölüm riski altında olan kişilerin her yıl mutlaka grip aşısı olması gerekir.
Kimler grip aşısı olmalıdır?
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Amerika Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) önerilerine göre risk altında olan ve her yıl grip aşısı olması gerenler şunlardır:
· Kalp, akciğer, karaciğer, böbrek hastaları
· Şeker hastaları
· Organ nakli veya kanser nedeniyle kemoterapi görenler, bağışıklığı ilaçlar veya altta yatan hastalık nedeniyle baskılanmış olanlar
· Gebeler
· 6 ay- 4 yaş arası çocuklar, 50 yaş üzerindeki erişkinler; 18 yaş altında olup uzun süreli Aspirin kullanması gereken çocuk ve gençler
· Bakımevi, huzurevinde kalanlar.
Kimler aşı olamaz?
Grip aşısı güvenli bir aşıdır, yan etkileri çok azdır. Diğer aşılarla eş zamanlı olarak yapılabilir. Grip aşısı grip yapmaz; çünkü aşı içeriğinde canlı veya zayıflatılmış virüs yoktur. Aşı yumurtada üretildiği için yumurtaya karşı allerjisi olanlar aşı olmamalıdır. 6 aylıktan küçük bebeklere de aşı yapılmaz. Gebelerin ilk 3 aydan sonra aşılanmaları tercih edilir. Başka bir ateşli hastalık geçirmekte olanlar, ateş düştükten birkaç gün sonra grip aşısı yaptırmalıdır.
Gripten nasıl korunabilirim?
Grip aşısı yaptırınız. Gripten korunmanın en etkili yolu, aşı olmaktır.
Grip, virüsü taşıyan kişilerin öksürmesi, aksırması, hapşırması ile havaya yayılan damlacıklar aracılığı ile insandan insana bulaşır. Öksürürken, aksırırken ağzınızı ve burnunuzu bir kağıt mendil ile kapatınız. Mendili kullandıktan sonra çöp kutusuna atınız. Grip belirtileri gösteren kişilere 1 metreden fazla yaklaşmamaya çalışınız.
Ellerinizi sık sık su ve sabunla yıkayınız. Cebinizde veya çantanızda alkol bazlı el antiseptiği bulundurunuz. Elinizi yıkayamadığınız durumlarda bunu kullanınız.
Ellerinizi ağzınıza, burnunuza, gözlerinize sürmeyiniz.
Hastalandığınız zaman evden çıkmayınız. İşe, okula gitmeyiniz. Ev ziyaretlerini kısıtlayınız. Yakınlarınızı korumak için maske kullanabilirsiniz. Kalabalık yerlere girmeyiniz. Hasta çocuğunuzu okula göndermeyiniz.
Domuz gribi nedir?
İlk kez 2009 Nisan ayında domuz gribi olarak tanımlanan ve Meksikadan önce Amerikaya, sonra tüm dünyaya yayılan pandemik grip virüsü yeni bir A virüsüdür ve H1N1 tipindedir. Bu yeni virüs, 4 farklı virüsün (bir kuş gribi, bir insan gribi, iki domuz gribi virüsünün özelliklerini taşıyan) karışımından oluşmuş melez bir virüstür. Bu virüs, insandan insana bulaşır. Domuz eti yemekle bulaşmaz. Haziran 2009 başında DSÖ, bu yeni virüsün yol açtığı grip salgınının pandemi düzeyinde olduğunu açıklamış; 11 Ekim 2009 tarihine kadar DSÖne 74 ülkeden yaklaşık 400 000 kanıtlanmış vaka ve 4735 ölüm bildirilmiştir.
Yeni A(H1N1) virüsünün yol açtığı grip ile mevsimsel grip arasında ne fark var?
Yeni grip virüsünün yol açtığı hastalık belirtileri ile bildiğimiz grip belirtileri arasında hiç bir fark yoktur. Ancak, mevsimsel grip için belirlenmiş risk grupları dışında, yeni grip virüsü tamamen sağlıklı bireylerde de, özellikle çocuklarda ve gebelerde daha ağır seyretmekte ve ölüme yol açabilmektedir. Genel olarak çok bulaşıcıdır ama ölüm oranı daha yüksek değildir. Yeni grip, gebeliğinin son 3 ayında bulunan kadınlarda, 5 yaşından küçük çocuklarda ve astım dahil kronik akciğer hastalığı olanlarda daha ağır seyretmektedir. Bu üç grup, hem yeni aşının, hem de antiviral tedavinin öncelikli hedef kitlesidir.
Oseltamivir veya Zanamivir (gebelerde Zanamivir kullanılmamalıdır) ilk belirtilerin ortaya çıkmasından itibaren 48 saat içinde kullanılmaya başlanırsa hastalık daha çabuk iyileşmekte, daha hafif seyretmektedir. Mevsimsel grip etkeni olan A virüslerinin bu antiviral ilaçlara dirençli olabilmesine karşılık, yeni grip virüsü bu ilaçlara duyarlıdır. İlaç tedavisine başlanmamışsa, solunum güçlüğü veya nefes darlığının ortaya çıkması, ya da ateşin 3 günden fazla sürmesi durumunda hemen tedaviye başlanması önerilir.
Yeni grip virüsu (domuz gribi) aşısı kimlere yapılmalıdır?Mevsimsel grip aşısı yeni pandemik gripten korumaz. Mevsimsel grip aşısı ile birlikte, risk gruplarının, ayrıca bu yeni A(H1N1) aşısını da yaptırması gerekir. 2009 aşı kılavuzuna göre risk altında olan ve öncelikle aşılanması gerekenler şunlardır:
· Gebe kadınlar
· Evde 6 aylıktan küçük bebeği olanlar
· Sağlık personeli ve acil servislerde çalışanlar
· 6 ay-24 yaş arasındaki tüm bireyler
· 25-64 yaş arasında olup bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar
Yeterli aşı sağlanırsa ikinci sırada aşılanacaklar:
· 25-64 yaş arası sağlıklı bireyler
· 65 yaşından büyük olanlar.
Aşı, 6 ay-9 yaş arası çocuklara 1 ay arayla 2 doz, daha büyüklere ve erişkinlere tek doz yapılır. Avrupa Birliği ülkelerinde uygulanmaya başlanan bazı aşıların her yaşta iki doz yapılması gerekmektedir. Türkiyede hangi aşının kullanılacağı, kimlere ve hangi sırayla yapılacağı, aşılama programı Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenecektir.
HIV Pozitifler H1N1 gribi açısından riskli grupta mıdır?
Genel olarak CD4-lenfosit sayısı yeterli olan kişiler, gribal enfeksiyonlar açısından risk grubunda değildir. CD4 sayısı düşük olanlarda ise hem mevsimsel grip hem de H1N1 gribi ağır seyredebilir ve komplikasyonlar gelişebilir. HIV Pozitifler yukarıda belirtilen el yıkama, el antiseptiklerini kullanma, kalabalık yerlerde bulunmaktan kaçınma gibi önlemlere ek olarak iyi beslenmeli, uyku yeterli olmalı, ilaçlarını düzenli olarak kullanmayı unutmamalıdır.
HIV/AIDS hastalarına grip aşısı yapılmalı mı?
Evet. HIV/AIDS ile yaşayanlar her yıl mevsimsel grip aşısını olmalıdır. H1N1 aşısı yeterli miktarda sağlanabilirse, inaktif (ölü virüs) aşı olmak koşuluyla HIV Pozitiflere de uygulanacaktır.
Grip tedavisinde kullanılan ilaçlarla Antiretroviral ilaçlar arasında geçimsizlik var mı?
Hayır. Ateş düşürücü- ağrı kesici ilaçlarla veya oseltamivir, zanamivir gibi antiviral ilaçlarla HIV infeksiyonu tedavisinde kullanılan Antiretroviral ilaçlar arasında bilinen bir ilaç etkileşimi yoktur.
Geri Dön