Skip to content Skip to footer

Cinsel Sağlık, cinsellikle ilişkili enfeksiyonlar  dahil hastalıkların olmaması ve aynı zamanda fiziksel, duygusal, zihinsel ve sosyal anlamda da iyi olma halidir.

Üreme sağlığı ise insan yaşamının tüm aşamalarında, üreme sistemini ilgilendiren tüm alanlarda fiziksel, zihinsel ve sosyal açıdan tam bir iyilik hali olarak tanımlanabilir. Bütüncül bir yaklaşımla ele alındığında cinsel sağlık ve üreme sağlığı arasındaki ilişkinin önemi görülmektedir. Bu sebeple özellikle hak temelli sağlık hizmetlerine erişim kapsamında cinsel sağlık ve üreme sağlığı birlikte değerlendirilir.

Cinsel sağlık ve üreme sağlığı kişilerin cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar , istenmeyen gebelik, zorlama, şiddet ve ayrımcılık riski olmadan cinselliğini gerçekleştirebilmesidir.Dünya Sağlık Örgütü’ne göre cinsel sağlık ve üreme sağlığı; üreme sistemi ve işlevleriyle ilgili sadece hastalık ya da sakatlık olmaması değil, bedensel, zihinsel ve sosyal açıdan bütünüyle iyi olma durumudur. CSÜS; insanların doyurucu, güvenli, şiddetten uzak bir cinsel yaşamları, üreme yetenekleri ve bu yeteneği kullanıp kullanmayacakları konusunda karar verme özgürlükleri olması demektir.

Cinsel sağlık ve üreme sağlığı, uluslararası insan hakları koruma mekanizmalarınca tanımlanmış ve çeşitli sözleşmelerle koruma altında alınmış temel insan hakları ile doğrudan ilişkileri belirtilmiştir. Bu bağlamda belirlenen haklar genel çerçeve olarak CSÜS Hakları olarak adlandırılır.

Temel insan hakları, evrenseldir ve herhangi bir özel statü  gerektirmeksizin ya da sınırlama olmaksızın herkes için geçerlidir. Haklar, ülkeler arası sözleşmelerle koruma altına alınır. Koruma kapasitesi, ülkelerin haklara erişim için sağlanması gereken hizmetleri uygulamadaki başarısına bağlıdır ancak yine de uygulamada yaşanan eksiklik ve sorunlar o hakkın olduğu gerçeğini değiştirmez.

Hakların hayata geçirilmesi konusunda önemli belirleyiciler arasında,   bu alanda sağlanan hizmetlerin erişilebilirliği yer almakta iken; bir diğer boyut da haklarla ilgili farkındalık ve bilgi sahibi olma, doğru zaman ve doğru mekanizma aracılığıyla hizmetlere erişim talebinde bulunabilmektir. CSÜS hizmetlerine erişimde bilgi ve farkındalık  sahibi olmamanın yanı sıra, ön yargılar nedeniyle toplumsal baskı ile karşılaşma ve sağlık personeli tarafından dışlanma, zorbalığa uğrama korkusu da söz konusudur. Bu durum özellikle gençler, LGBTİ’ler, seks işçileri, mülteciler, HIV ile yaşayanlar, madde kullanıcıları gibi toplumsal risklerle karşılaşan kişi ve gruplar için etkili olmaktadır.

İnsani kriz yaşanan dönemlerde kriz mağduru toplumların ve/veya kişilerin CSÜS hizmetlerine erişimleri daha da güçleşmekte, bununla birlikte yaşamsal koşullara bağlı olarak cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, riskli ve istenmeyen gebeliklerin yaşanması gibi risk faktörleri artmaktadır.

CSÜS Sağlık Hizmetleri

Türkiye’de uluslararası koruma ve geçici koruma altındaki kişiler ikamet ettikleri ilin İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ne başvuru yaparak 99 ile başlayan geçici koruma numarası ve kayıt belgesi aldıktan sonra T. C. vatandaşlarıyla aynı koşullarda  ve gerektiğinde eşit ücretler ödeyerek SGK kapsamındaki sağlık hizmetlerinden faydalanabilirler.

Birinci Kademe Sağlık Kurumları Bu basamaktaki sağlık kurumlarından CSÜS kapsamında;

– Ayakta temel muayene, teşhis ve tedavi hizmetleri

– HIV dahil Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar (CYBE) için danışmanlık , tarama ve tanı testleri

– Gebeliği önleyici yöntemler bilgisi ve danışmanlığı

– Penis kondomu temini

– Gebeliğin planlaması, istenmeyen gebeliklerin önlenmesine yönelik yöntemlerin uygulanması

– Psiko-sosyal destek faaliyetleri gibi hizmetler ücretsiz olarak alınabilir. Yukarıdaki hizmetleri alabileceğiniz birinci basamak sağlık kurumları;

● Aile Sağlığı Merkezleri (ASM)

– Hemen her mahallede bulunur.

● Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM)

– İl ve ilçelerde bulunur.

● Göçmen Sağlığı Merkezleri (GSM) ve Göçmen Sağlığı Eğitim Merkezleri (GSEM)

– Mültecilerin temel sağlık hizmetlerine erişimi için özel olarak kurulmuşlardır. Bu merkezlerde Arapça konuşan personel istihdam edilir. Merkezlerle ilgili güncel bilgiye Sağlık Bakanlığı ve bulunduğunuz ildeki İl Sağlık Müdürlüğü’nden ulaşabilirsiniz.

● Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri (TRSM)

– Toplum temelli ruh sağlığı modeliyle hizmet verir. İkinci Basamak Sağlık Kurumları Bu kademedeki CSÜS sağlık hizmetleri devlet hastaneleri, özel hastanelerde ve özel tanı ve tedavi kuruluşlarında verilir. Bu basamaktaki sağlık kuruluşlarından aşağıdaki hizmetleri alabilirsiniz;

– CYBE’lere yönelik tüm tanı ve tedavi hizmetleri

– Jinekoloji, üroloji, enfeksiyon hastalıkları ve dermatoloji polikliniklerinde kapsamlı muayene , tanı ve tedavi hizmetleri

– Gebelik planlaması, gebelik takibi , doğum ve güvenli düşük hizmetleri Üçüncü Kademe Sağlık Kurumları Üniversitelerin eğitim ve araştırma hastaneleri ile özel dal hastaneleridir. Bu kurumlarda;

– İleri düzey araştırma, tanı ve tedavi hizmetleri sunulur.

– Cinsiyet geçiş sürecini başlatmak için üniversitelerin tıp fakültesi hastaneleri yada eğitim araştırma hastaneleri gibi 3. basamak sağlık kuruluşlarına başvurabilirsiniz.

– HIV Enfeksiyonu ve Viral Hepatit tanı, takip ve tedavi hizmetleri alınabilir. Kamuya ait sağlık kurumlarındaki hizmetler 99 ile başlayan kayıt numarasına sahip mülteciler için ücretsizdir. Hastanelerde, ayaktan ya da yataklı, laboratuvar, poliklinik ve klinik hizmetlerinden ücretsiz yararlanabilirsiniz. Eğer İl Göç İdaresi Müdürlüklerine başvurarak kayıt yaptırmadıysanız ve 99 ile başlayan kimlik numarasına sahip değilseniz sunulan tüm acil sağlık hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanabilirsiniz.

UNHCR – ASAM (SGDD) Danışma Hattı

444 48 68 numaralı hat üzerinden ulaşılabilen UNHCR – ASAM Danışmanlık Hattı Arapça, Farsça, Urduca, Somalice, İngilizce ve Türkçe dillerinde ücretsiz danışmanlık hizmeti ile gerekli kurumlara yönlendirmeler yapar.

Hastane personeli ile iletişim için tercümana ihtiyacı varsa ikamet ilindeki UNHCR kuruluşlarından destek alınabilir.  UNHCR, çeşitli illerde Sığınmacı ve Göçmenlerle Dayanışma Derneği (SGDD – ASAM) ve  İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı (İKGV) aracılığıyla destek hizmetlerini yürütür.

Ağrı – 0541 579 94 04

Ankara – 0312 428 30 11

Bilecik – 0228 212 11 64

Eskişehir – 0222 234 64 42

İstanbul Elmadağ – 0212 254 17 76

İstanbul Esenler – 0212 562 50 62

Kütahya – 0274 2223 26 27

Van – 0432 216 05 34

Adana – 0322 226 01 11

Afyonkarahisar – 0272 214 49 13

Amasya – 0358 212 83 39

Aydın – 0256 518 73 51

Balıkesir – 0266 239 08 00

Bursa – 0224 222 32 21

Çanakkale – 0286 213 13 19

Denizli – 0258 261 67 66

Edirne – 0284 212 65 36

Erzurum – 0442 238 33 23

Gaziantep – 0342 220 01 77

Hatay – 0326 227 39 39

Isparta – 0246 202 20 12 İ

İstanbul – 0212 251 67 44

İzmir – 0232 489 89 73

Kahramanmaraş – 0344 221 48 55

Kayseri – 0352 222 62 15

Kırşehir – 0386 212 37 07

Konya – 0332 353 06 53

Malatya – 0422 321 44 74

Mersin – 0324 290 59 41

Muğla – 0252 214 02 04

Nevşehir – 0384 212 18 52

Niğde – 0388 233 25 12

Samsun – 0362 4432 02 55

Sakarya – 0264 277 61 56

Şanlıurfa – 0414 312 12 00

Tokat – 0356 212 40 22

Osmaniye – 0328 825 64 81

Van – 0432 215 66 60

Ankara’da Hacettepe Üniversitesi bünyesindeki merkeze doğrudan başvurarak HIV ve diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla ilgili bilgi ve danışmanlık alabilirsiniz.

Adres: Hacettepe Üniversitesi Merkez Kampüs İç Hastalıkları Binası Kat:1 Sıhhiye/ANKARA

Telefon: 0312 322 12 71

Web Sitesi: www.hatam.hacettepe.edu.tr

İzmir’de Ege Üniversitesi bünyesinde kurulan EGEHAUM, HIV’e yönelik araştırma ve bilimsel çalışmalarının yanı sıra destek birimi faaliyetleri de yürütülmektedir. HIV ile ilgili bilgi, destek ve danışmanlık için doğrudan EGEHAUM Destek Birimini arayabilirsiniz.

Adres: Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Polikliniği Bornova/İZMİR Destek Birimi

Telefon: 0232 390 29 68 Merkez

Telefon: 0232 390 29 82

Web Sitesi: www.egehaum.com

İstanbul’da yer alan dernek tanı öncesi, tanı ve tedavi sürecinde destek hizmetleri sağlamaktadır. HIV ile ilgili bilgi edinmek, test öncesi ve sonrası danışmanlık almak, ücretsiz ve anonim test yaptırmak ve tanı sonrası akran danışmanlığı, tıbbi ve psiko-sosyal destek ve hukuk danışmanlığı almak için Pozitif Yaşam Derneği’ne ulaşabilirsiniz.

Telefon: 216 418 10 61

Web Sitesi: www.pozitifyasam.ajans.dev

İstanbul Beşiktaş Belediyesi Sağlıklı Yaşam Merkezi’ne giderek hafta içi her gün 9:30 – 16:30 saatleri arasında ücretsiz ve anonim HIV testi yaptırabilir, bilgi, danışmanlık ve ücretsiz penis kondomu alabilirsiniz.

Adres: Cihannuma Mah. Bostancı Veli Sok. 5/A

Telefon: 0212 258 24 16

Şişli Belediyesi Merkez Polikliniği’ne başvurarak hafta içi her gün 17:00 – 20:00 saatleri arasında ücretsiz ve anonim HIV testi yaptırabilirsiniz. Merkez Polikliniğinde LGBTİ bireyler için bulaşıcı hastalık ve test danışmanlığı da verilmektedir.

Adres: Cumhuriyet Mah. Abide-i Hürriyet Cad. Mezarlık Çıkmazı Sok. No:2 Feriköy/Şişli İSTANBUL

Telefon: 0212 234 48 31 / 0212 232 18 43

Ankara Çankaya Belediyesi Halk Sağlığı Merkezi’ne giderek ücretsiz ve anonim HIV testi ve danışmanlık hizmetlerinden yararlanabilirsiniz. Adres: Mithatpaşa Cad. No:52 Kızılay/ANKARA Telefon: 0850 455 02 65

UNFPA (Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu), ECHO (Avrupa Topluluğu İnsani Yardım Ofisi) desteği, Sağlık Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve çeşitli sivil toplum kuruluşları ile üniversitelerin işbirliği ile hizmet veren merkezlerdir. Çeşitli illerde yer alan bu merkezlerde kadın ve genç kızlara yönelik sağlık danışmanlığı, üreme ve kadın sağlığı eğitimleri, toplumsal cinsiyete dayalı şiddet (TCDŞ) vakalarının takibi gibi hizmetler verilir. LGBTİ’ler, HIV ile yaşayanlar ve seks işçileri bu merkezlerden yararlanabilir. Merkezlerin bulunduğu iller aşağıdaki gibidir;

– Adana (Seyhan ve Yüreğir) – Adıyaman – Ankara (Ulubey, Yenimahalle, Altındağ, Mamak) – Batman – Bursa (Yıldırım, Osmangazi) – Diyarbakır – Eskişehir (Odunpazarı) – Gaziantep (Şahinbey, Nizip) – Hatay (Reyhanlı, Bayrampaşa, Tarlabaşı, Fındıkzade, Zeytinburnu) – İzmir (Bornova, Konak) – Kahramanmaraş -Kocaeli – Mardin (Kızıltepe, Artuklu) – Mersin – Konya (Meram, Selçuklu) – Şanlıurfa (Harran, Yenice, Devteşti, Süleymaniye, Eyyübiye)

UNFPA (Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu) ve Toplum Gönüllüleri Vakfı(TOG) işbirliği ile mülteci gençlere hizmet veren merkezlerdir. Gençlik Merkezleri, mülteci gençlerin sosyal entegrasyonu ve cinsel sağlık üreme sağlığı hizmetleri, psiko-sosyal destek hizmeti gibi destek mekanizmalarına genç dostu yollarla ulaşmalarını sağlamayı amaçlar. Gençlik merkezlerin bulunduğu iller aşağıdaki gibidir;

– Toplum Gönüllüleri Vakfı Ankara Gençlik Merkezi, Ankara

– Toplum Gönüllüleri Vakfı Diyarbakır Gençlik Merkezi, Diyarbakır Merkez

– Toplum Gönüllüleri Vakfı Hatay Gençlik Merkezi, Hatay Antakya

– İzmir Bulut Öncü Gençlik Merkezi, İzmir Konak

Hizmet Birimleri kapsamında doğrudan mülteci LGBTİ’ler, HIV ile yaşayanlar ve seks işçilerine yönelik CSÜS konusunda bilgilendirme, farkındalık artırma, danışmanlık ve yönlendirme hizmeti verilecektir. Ankara, Mersin, Eskişehir ve İstanbul’da yer alan Hizmet Birimlerine gelerek CSÜS bilgilendirmesi alabilir, yapılan farkındalık çalışmalarına katılabilir, ücretsiz penis kondomu edinebilir,

HIV ve diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar hakkında bilgi alabilir, tanı ve tedavi için ilgili sağlık birimlerine yönlendirme ve takip desteği isteyebilirsiniz. Hizmet Birimlerinin olmadığı illerde bilgi almak ve saha çalışanlarına ulaşmak için 539 0 888 0850 numaralı ücretsiz Danışma Hattını arayabilirsiniz.

Trans Mülteciler için Cinsiyet Geçiş Süreci

Türkiye’de cinsiyet geçiş cerrahisi resmi süreç olarak belirli 3. basamak hastanelerde yürütülmektedir. Hem devlet hastaneleri hem de özel hastanelerde cinsiyet geçiş operasyonlarını yaptırmak mümkündür ancak süreci başlatmak için cinsiyet değişikliğine izin davası açılmalı ve Cinsel Kimlik Konseyi bulunan bir eğitim ya da araştırma hastanesinin psikiyatri bölümüne başvurulmalı/sevk alınmalıdır.

Cinsiyet geçiş süreci adımları sırasıyla aşağıdaki gibidir;

– Cinsiyet Geçiş İzin Davasının açılması

– Cinsel Kimlik Konseyi’nin bulunduğu bir eğitim/araştırma hastanesine sevk

–  Psikiyatrik gözlem süreci ve değerlendirme(6 ay – 2 yıl)

– Hormon Terapisi (en az 6 ay)

– “Üremeden yoksun olup ruh sağlığı açısından ameliyat olması zorunludur” ibareli resmi sağlık raporunun alınması

– Cinsiyet değişikliğine ilişkin ilgili mahkemeden izin kararının alınması

– Cinsiyet geçiş ameliyatı

– Kimlik değişikliği işlemleri

Cinsiyet Kimlik Konseyi bulunan eğitim/araştırma hastaneleri, 3. basamak kamu hastaneleri olduğu için kayıtlı ve 99 ile başlayan kimlik numarasına sahip olan mülteciler buradaki hizmet süreçlerinden ücretsiz yararlanabilirler. Cinsiyet değişikliğine ilişkin mahkeme izin kararı alındıktan sonra cinsiyet geçiş ameliyatı devlet hastaneleri ya da özel hastanelerde yaptırılabilir. Devlet hastanelerindeki sağlık hizmetleri 99 ile başlayan kimlik numarasına sahip mülteciler için ücretsiz olmakla birlikte özel hastane hizmet bedellerinin kişilerin kendisi tarafından karşılanması gerekir.

❖ Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Balcalı Hastanesi

❖ Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi

❖ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi

❖ Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi

❖ Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi

❖ Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi

❖ İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi Hastanesi

❖ İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi

❖ Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi

❖ Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi

❖ Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi

❖ Kocaeli Derince Eğitim ve Araştırma Hastanesi

❖ Bülent Ecevit Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi

Hizmet Birimlerindeki CSÜS hizmetleri kapsamında cinsiyet geçiş süreci ile ilgili bilgi alabilirsiniz. Hizmet Birimlerine gelerek cinsiyet geçiş süreci hakkında bilgi istediğinizi dile getirebilir, sorularınızı sorabilir ve ilgili kurumlara yönlendirilme desteği isteyebilirsiniz.